Hiện nay có ba cách viết và gọi khác nhau đang được dùng khi giao tiếp, đó là Ban Mê Thuột, Buôn Mê Thuột và Buôn Ma Thuột.
Tên "Đắk Lắk" nguyên là chữ "Dak Lak" thổ ngữ của sắc tộc M'nông. "Dak" có nghĩa là nước, "Lak" là "hồ nước", quân Pháp đổi thành "Darlac" trong thời gian chiếm đóng vùng này.
Dân chúng thường quen gọi tên tỉnh này là Buôn Mê Thuột hơn là Daklak. Theo truyền tụng, Buôn Mê Thuột trước có tên là "Buôn Ma Thuốt", thổ ngữ của sắc tộc Rhadé. "Buôn" là làng, ấp. "Ma" là cha. "Thuốt" là tên con của vị tù trưởng Êdê, ngày xưa đã lãnh đạo dân chúng chống lại những người Cam Bốt và Ai Lao thường tràn qua biên giới cướp phá. Vì vậy, "Buôn Ma Thuốt" được đặt tên để tưởng nhớ vị tù trưởng anh hùng tên Thuốt.
Nhưng đồng bào ta không khuất phục quân thù. Năm 1893 quân Yersin tiến chiếm DakLak. Ba Tù trưởng Y Thu, M'Trang (bộ tộc Bih vùng Buôn Mblot) và Ama Jhao (bộ tộc Ktul) liền tập họp các dân làng Rhadé và M'nong đánh thực dân, đã khiến chúng phải chật vật, hao tổn nhiều nhân lực khi lên tới vùng Buôn Mê Thuột. Dân ta dựa núi rừng làm chiến khu, lấy dáo mác, cung tên làm vũ khí. Nhiều trận đánh ác liệt đã xảy ra tại khu rừng Bandon. Sau hai tù trưởng M'Trang và Ama Jhao sa vào tay giặc và bị giết.
Năm 1894, hai toán quân Pháp theo thung lũng sông Ba và sông Năng đến DakLak để tăng cường kế hoạch "bình định", bị đồng bào M'dhur chặn đánh nên phải rút về đồng bằng. Năm 1899, giặc xây xong căn cứ quân sự tại Bandon và cho tên Bourgoois mang quân đàn áp đồng bào Rhadé Kpa. Năm 1900, tên này lại đến chiếm buôn làng của đồng bào Bih, chuyên sống về nghề nông ở dọc theo hạ lưu sông Krong Ana và Krong Kno, nhưng bị tù trưởng Ngenh chống cự, rồi sau đó kêu dân trốn vào rừng, không để giặc cai trị.
Đến năm 1923, tỉnh DakLak được thành lập và đặt dưới sự cai quản của viên Công sứ quân Pháp tên Sabatier. Vì tham danh lợi, sau khi nhận chức tên công sứ này ngăn cấm không cho người Kinh lập nghiệp ở đây và cũng tìm cách ngăn chặn không cho các nhà tư bản Pháp đến lập đồn điền, để dễ dàng bóc lột đồng bào Thượng và mãi mãi là vua một cõi. Nhưng rồi y cũng bị doanh thương Pháp mua chuộc cấp trên chuyển đi nơi khác.
Dù rằng lệnh cấm này được bãi bỏ vào năm 1930, nhưng người Kinh nào muốn đến DakLak đều phải xin giấy phép hết sức khó khăn. Vào năm 1930, những cuộc nổi dậy của đồng bào ta ở miền Bắc và Nghệ An đã làm quân Pháp lo sợ, chúng liền cho xây một trại giam tù chính trị ở Buôn Mê Thuột và thành lập Tiểu đoàn Sơn cước để bảo vệ nơi này. Trước năm 1975, DakLak có bốn quận lớn là Buôn Mê Thuột, Lạc Thiện, Phước An và Buôn Hồ.
Và nếu hiểu theo cách thứ ba thì buôn là làng của tộc người Êđê, Ma Thuột là tên của một già làng này, ngày trước rất có uy tín, mang lại ấm no và yên ổn cho nhiều thế hệ trong buôn. Buôn Ma Thuột, nghĩa là làng người Êđê, đứng đầu là cụ già Thuột. Viên chức địa chính xưa không hiểu chữ buôn, cứ coi làng của dân tộc thiểu số là bản. Lại không hiểu Ma Thuột nghĩa là gì, nên viết trệch sang thành Bản Mê Thuật, lâu ngày đánh điện báo (ngày trước không có dấu) chỉ còn lại là Ban Me Thuat. Một số người ưa lãng mạn làm văn thơ gọi tắt là em gái Ban Mê, sương mù Ban Mê, nhiều người nói ngọng theo thổ âm lệch sang thành Bang Mê Thuộc.
Như vậy, địa danh chính thức đã được Quốc hội thừa nhận là Buôn Ma Thuột, thế nhưng đến hôm nay,
vẫn có nhiều tổ chức gọi sai, viết sai, dẫn chứng: hãng Hàng không VN vẫn còn ghi sai là "Ban Me Thuot".
nguồn từ bmtvn.com
0 nhận xét